انواع مقالات علمی

یکی از مهم‌ترین موضوعات در دنیای علم و فناوری، دسترسی به منابع علمی معتبر با درجه کیفیت بالا است. پژوهشگران و دانشمندان برای آگاهی از یافته های دیگران در تمام دنیا  به پایگاه های معتبر علمی در رشته ی تخصصی خود مراجعه کرده و با مطالعه ی مقالات مختلف به بررسی یافته های پژوهشگران می پردازند و با جمع بندی و انتشار پژوهش های خود دیگران را نیز از یافته های خود آگاه می سازند.لذا یکی از راه‌های پژوهشگران و دانشمندان برای ارائه دستاوردهایشان چاپ مقاله در انواع مجلات علمی معتبر است. بدین ترتیب شناختن مجلات و مقالات علمی که دارای اعتبار کافی به‌ منظور استناد علمی هستند از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مقاله قصد داریم به بررسی مختصر مقالات معتبر دنیای علمی در جهان بپردازیم.

مقالات آی اس آی (ISI. (Information  Institute for Scientific 

این موسسه، در سال ۱۹۶۰ توسط یوجین گارفیلد تأسیس و در سال ۱۹۹۲ توسط موسسه علمی تامسون خریداری شد و در حال حاضر نیز بانام Thomson Scientific شناخته می‌شود. ISI با دارا بودن بهترین و مجرب ترین استید علمی در جهان و تکیه بر عقبه ی پر فروغ خود ، امتیاز علمی مقالات منتشرشده در مجلات مختلف را مشخص نموده تا محققین و پژوهشگران بتوانند جهت پیشبرد هر چه‌بهتر و سریع‌تر اهداف علمی خود از آن‌ها بهره گرفته و نتایج صحیح و قابل استناد دیگر پژوهشگران را به‌ درستی در مقالات علمی خود مورداستفاده قرار دهند و به نتایج مطلوب مورد نظر خود برسند. ازاین‌ رو این موسسه نقش بسیار مهم و تأثیرگذاری در ارتقا سطوح علمی مختلف در دنیای امروز دارد تا جایی که پژوهشگران تلاش می‌کنند به ‌منظور اعتبار بخشیدن به دستاوردهای علمی خود، آن‌ها را در مجلاتی به چاپ برسانند که دارای رتبه برتر از ISI می‌باشند. این پایگاه از معتبرترین و جامع ترین مقالات علمی و مجلات  چاپ شده در سر تا سر جهان بهره میبرد و داده های این پایگاه مجموع بهترین مقالات چاپ شده از هزاران دانشگاه معتبر در جهان است. این پایگاه با مشخص کردن میزان اعتبار و تعداد ارجاعات به مقاله ی مورد نظر، کار جستجو کنندگان را در مورد پژوهش راحت کرده است.

همه ساله ISI با بروز رسانی منابع خود درتمام حوزه های پژوهشی ، تمام منابع علمی مورد تایید را مورد بازبینی قرار میدهد و مجلاتی که از استاندارد های این مجموعه خارج شده اند را از بانک اطلاعاتی خود خارج مینماید. هر ساله  حدود 2500 مجله جدید طبق استانداردهای  مرد ارزیابی قرار میگیرند که تنها حدود 200 مورد توانایی اضافه شدن به بانک اطلاعاتی آن را دارند. هر مجله علمی قبل از انتخاب شدن و افزوده شدن به بانک اطلاعاتی ISI مراحل ارزیابی را پشت سر می‌گذارد. یکی از مواردی که مورد بررسی قرار می‌گیرد رعایت کردن استاندارهای موسسه ISI است. ازجمله مواردی که در این ارزیابی مورد توجه قرار می‌گیرد این است که باید چکیده، عنوان مقالات و کلمات کلیدی به زبان انگلیسی باشد.

این موسسه هرسال یک گزارش با عنوان گزارش استنادی مجلات علمی (Journal Citation Report)  ارائه می‌کند که در آن مجلات موجود در بانک اطلاعاتی با ضریبی به نام تأثیرگذاری رتبه‌بندی می‌شوند. بدین ترتیب یک مجله ممکن است در یک سال مورد تأیید ISI باشد اما سال بعد به دلیل کاهش رتبه علمی، اعتبار خود را ازدست ‌داده و از این پایگاه علمی معتبر حذف گردد.

مقالات آی اس سی (ISC.  (Islamic World Science Citation Center

از آنجایی که نشر و ارتقای علم یکی از مهمترین دغدغه ها و ارزش های یک کشور اسلامی محسوب می شود و ایران به عنوان مرکز و قطب علمی جهان اسلام با تاسیس پایگاهی به عنوان ISC  اقدام به پیشبرد اهداف علمی جامعه در سطح بین المللی نمود.هدف این مجمع تبادل افکار و افزایش بار علمی دانشمندان اسلامی و همکاری آنها با مراکز علمی در سراسر جهان است.

این پایگاه توسط مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری شیراز تهیه‌ شده است که بر اساس معیارهای علمی معتبر، مجلات علمی کشورهای اسلامی را تجزیه‌ وتحلیل می‌نماید و در رتبه سوم سنجش عملکرد پژوهشی کشورهای عضو این مجموعه (۵۷ کشور) قرار دارد. رتبه اول و دوم این رتبه ‌بندی متعلق به ISI (که همان پایگاه استنادی علمی است) و اسکوپوس در هلند هست.

هزینه ی کم این مجلات نسبت به مجلات ISI و احتمال بیشتر پذیرش  و چاپ این گونه مجلات در مقطع دکترا ، از مزایای این مجلات می باشد.البته این مجلات زمان چاپ و داوری طولانتری را نسبت به مجلات ISI سپری میکنند (حدود 3 الی 6 ماه)که بسیاری از پژوهشگران با این موضوع مشکل دارند.

مقالات علمی –  پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

 هدف اصلی در مقاله علمی–پژوهشی “جستجوی حقایق و کشف بخشی از معارف” و نشر آن در  میان افراد، به‌قصد حل مشکل و یا بیان اندیشه‌ای جدید در موضوعی از موضوع‌های علمی روز دنیا هست.با مطالعه منظم در پدیده های طبیعی میتوان روابط اجتماعی بین آنها را کشف کرد. یکی از ویژگی‌های مهم این نوع از مقالات، اصالت و ابداع هست که پژوهشگران این حوزه باید توجه ویژه به آن داشته باشند به این معنا که موضوع انتخابی آن‌ها برای اولین بار انتخاب‌شده باشد یا به عبارت بهتر موضوع انتخابی آن‌ها طرحی نوین در حوزه علمی موردنظر ارائه دهد. این موضوع می‌تواند زمینه‌ساز موضوعات تحقیقاتی جدید در آینده شود و به این دلیل اصیل نامیده می‌شود. هدف از این نوع مقاله کاربردها، روش‌ها و مفاهیم و مشاهدات جدید در زمینه علمی باهدف پیشبرد مرزهای علم و فناوری است و به همین سبب به آن، مقاله علمی پژوهشی گفته می‌شود. گاهی ممکن است موضوع موردبررسی پژوهشگر نو و تازه نباشد اما با نگاهی نو و با ایجاد یک استدلال جدید همراه باشد که این خود نمونه دیگری از ارائه طرحی نوین است. مخاطبین اصلی این نوع از مقالات، اساتید دانشگاه‌ها، دانشجویان دوره دکتری و کارشناسی ارشد، پژوهشگران شاغل در مراکز علمی، تحقیقاتی و تولیدی هستند.

مقالات کنفرانسی

مقالات کنفرانسی به مقالاتی گفته می‌شود که در کنفرانس‌ها ارائه می‌شوند و نام دیگر آن مقالات Proceeding است.این قبیل مقالات یک مقاله تحقیقی پژوهشی است که عموماً توسط یک یا چند نفر گردآوری می‌شود و همهٔ مقالات تا حد امکان در کنفرانس‌ها پذیرفته می‌شود. برای ارسال مقالات کنفرانسی مهلت (Dead Line) در نظر می‌گیرند و اگر ارسال مقاله بعد از مهلت ارسال انجام شود رد می‌شود و برای داوری ارسال نمی‌شود. بعد از ارسال به‌موقع مقاله توسط گروه داوری که متشکل از چند نفر متخصص و آگاه به موضوع مقاله هست مورد ارزیابی و داوری قرار می‌گیرد که معمولاً ۲ ماه به طول می‌انجامد. برای ارسال مقالات در کنفرانس‌ها باید مبلغی پرداخت شود که در اصطلاح به آن هزینه ثبت ‌نام (Registration) گفته می‌شود که البته می‌توان با پرداخت هزینه ثبت‌ نام به‌ عنوان شرکت‌ کننده و بدون ارسال مقاله در کنفرانس شرکت کرد. برای تشویق شرکت‌ کنندگان کسانی که به‌ موقع در کنفرانس ثبت‌ نام کنند تخفیف در نظر گرفته می‌شود. البته لازم به ذکر است که این نوع از مقالات در صورت داشتن بار علمی و پژوهشی مناسب در ژورنال‌ها هم چاپ می‌شوند.

تفاوتی که مقالات ژورنالی با مقالات کنفرانسی دارند این مسئله است که در مقالات کنفرانسی اکثراً تمام مقالات به چاپ خواهند رسید ولی در مقالات ژورنالی اکثر مقالات رد می‌شوند مگر اینکه توجیه خوبی برای پذیرش و چاپشان وجود داشته باشد. بدین‌جهت کنفرانسها جای خوبی برای شروع کار چاپ مقالات است ولی در کشور ما مقالات ژورنالی دارای اهمیت ویژه‌ تری نسبت به مقالات کنفرانسی دارند.